ಸ್ಕಂದಮಾತಾ ಮಹಾದೇವಿಯ ನವದುರ್ಗೆಯ ರೂಪಗಳಲ್ಲಿ ಐದನೆಯ ರೂ. ಸ್ಕಂದ ಎಂಬ ಹೆಸರು ಯುದ್ಧ ದೇವ ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಮತ್ತು ಮಾತಾ, ಅಂದರೆ ತಾಯಿಯ ಪರ್ಯಾಯ ಹೆಸರು. ನವದುರ್ಗೆಯರಲ್ಲಿ ಒಂದಾದ ಸ್ಕಂದಮಾತೆಯ ಆರಾಧನೆಯು ನವರಾತ್ರಿಯ ಐದನೇ ದಿನದಂದು ನಡೆಯುತ್ತದೆ.
ಸ್ಕಂದಮಾತಾ ನಾಲ್ಕು ತೋಳುಗಳು, ಮೂರು ಕಣ್ಣುಗಳು ಮತ್ತು ಸಿಂಹದ ಮೇಲೆ ಸವಾರಿ ಮಾಡುತ್ತಾಳೆ. ಅವಳ ಒಂದು ಕೈಯು ಭಯವನ್ನು ಹೋಗಲಾಡಿಸುವ ಅಭಯಮುದ್ರದ ಸ್ಥಾನದಲ್ಲಿದ್ದರೆ ಇನ್ನೊಂದು ತನ್ನ ಮಗ ಸ್ಕಂದನ ಶಿಶು ರೂಪವನ್ನು ತನ್ನ ತೊಡೆಯ ಮೇಲೆ ಹಿಡಿದಿಡಲು ಬಳಸಲ್ಪಡುತ್ತದೆ. ಆಕೆಯ ಉಳಿದ ಎರಡು ಕೈಗಳು ಕಮಲದ ಹೂಗಳನ್ನು ಹಿಡಿದಿರುವುದನ್ನು ವಿಶಿಷ್ಟವಾಗಿ ತೋರಿಸಲಾಗಿದೆ. ಅವಳು ತಿಳಿ ಮೈಬಣ್ಣವನ್ನು ಹೊಂದಿದ್ದಾಳೆ ಮತ್ತು ಅವಳು ಕಮಲದ ಮೇಲೆ ಕುಳಿತಿರುವಂತೆ ಚಿತ್ರಿಸಲಾಗಿದೆ, ಅವಳನ್ನು ಕೆಲವೊಮ್ಮೆ ಪಾದಮಸಾನಿ ಎಂದು ಕರೆಯಲಾಗುತ್ತದೆ.
ಪೌರಾಣಿಕ ನಂಬಿಕೆಯ ಪ್ರಕಾರ, ತಾರಕಾಸುರನೆಂಬ ರಾಕ್ಷಸನು ತೀವ್ರ ತಪಸ್ಸನ್ನು ಮಾಡುವ ಮೂಲಕ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವನ ಆಶೀರ್ವಾದವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಹಾಗೂ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವನು ಪ್ರತ್ಯಕ್ಷನಾದಾಗ ಆತನಿಂದ ಅಮರತ್ವದ ವರವನ್ನು ಪಡೆದುಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಆದರೂ ಬ್ರಹ್ಮ ದೇವರು ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಕುರಿತು ಬ್ರಹ್ಮಾಂಡದಲ್ಲಿ ಸೃಷ್ಟಿಯಾದ ಪ್ರತಿಯೊಂದು ವಸ್ತು, ಜೀವಿಗಳು ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ನಾಶವಾಗಲೇಬೇಕೆನ್ನುವ ಕಹಿ ಸತ್ಯವನ್ನು ಹೇಳುತ್ತಾನೆ. ಆಗ ತಾರಕಾಸುರನು ಬ್ರಹ್ಮನ ಬಳಿ ನಾನು ಸಾಯುವುದೇ ಆದರೆ ನನಗೆ ಶಿವನ ಮಗನ ಕೈಯಿಂದ ಸಾಯುವ ವರವನ್ನು ನೀಡೆಂದು ಬೇಡಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ. ಏಕೆಂದರೆ ಶಿವನು ಎಂದಿಗೂ ಮದುವೆಯಾಗುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಅವನು ಅಂದುಕೊಂಡಿದ್ದನು ಮತ್ತು ಅವನು ಮದುವೆಯಾದರೂ ಅವನಿಗೆ ಮಗು ಜನಿಸುವುದಿಲ್ಲ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿದ್ದನು.
ವರವನ್ನು ಪಡೆದ ಮೇಲೆ, ತಾರಕಾಸುರನು ಜನರನ್ನು ಹಿಂಸಿಸಲು ಪ್ರಾರಂಭಿಸಿದನು ಮತ್ತು ಜನರು ಶಿವನ ಬಳಿಗೆ ಹೋಗಿ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಸಂಹಾರ ಮಾಡುವಂತೆ ಪ್ರಾರ್ಥಿಸಿದರು. ನಂತರ ಶಿವ ಪಾರ್ವತಿಯನ್ನು ವಿವಾಹವಾಗುವ ಮೂಲಕ ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಎನ್ನುವ ಗಂಡು ಮಗುವಿಗೆ ತಂದೆಯಾಗುತ್ತಾನೆ. ಕಾರ್ತಿಕೇಯ ಬೆಳೆದಾಗ, ಅವನು ರಾಕ್ಷಸ ತಾರಕಾಸುರನನ್ನು ಕೊಂದನು. ಈಕೆ ಸ್ಕಂದನ ತಾಯಿಯಾದ್ದರಿಂದ ಕಾರ್ತಿಕೇಯ, ಅವಳನ್ನು ಸ್ಕಂದಮಾತೆ ಎಂದು ಕರೆದನು. ಅಂದಿನಿಂದ ಪ್ರತೀ ನವರಾತ್ರಿಯಲ್ಲೂ ದುರ್ಗಾ ದೇವಿಯ ಸ್ಕಂದಮಾತಾ ರೂಪವನ್ನು ಪೂಜಿಸಲಾಗುತ್ತದೆ.
(ಸಂಗ್ರಹ: ಸುಶಾಂತ್ ಕೆರೆಮಠ)
