ಆಟದ ರಂಗಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ಆಗಿಹೋದ ಮುಕ್ಕಾಲುಭಾಗದ ಕಲಾವಿದರು ಬಡತನದಿಂದ ಬೆಂದವರು. ಕಣ್ಣೀರಿನಲ್ಲಿ ಕೈತೊಳೆದವರು. ರಂಗದಲ್ಲಿ ರಂಜನೆಯ ಮೂರ್ತಿಯಾಗಿ ಅಂದ-ಚಂದವಾಗಿ, ಲಲಿತ-ಲಾವಣ್ಯಪೂರ್ವಕವಾಗಿ ಕಂಡರೂ ರಂಗದಾಚೆಗಿನ ಬದುಕು ನರಕ ಸದೃಶ್ಯಮಯ.
ಎಷ್ಟೋ ಕಲಾವಿದರು ತಮ್ಮ ಬದುಕು ದುರ್ಭರವಾದರೂ ಯಕ್ಷಗಾನ ರಂಗಸೂತ್ರದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ತನ್ನ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗಾಗಿ, ತನ್ನ ವೈಯಕ್ತಿಕ ಆಸೆ-ಆಕಾಂಕ್ಷೆಗಳಿಗಾಗಿ ಎಂದಿಗೂ ಬಲಿಕೊಟ್ಟವರಲ್ಲ. ಆ ಎಲ್ಲ ಕಲಾವಿದರ ಜವಾಬ್ದಾರಿತನದಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಕಲಾಪರಂಪರೆ; ಸಂಪ್ರದಾಯ ಉಳಿದಿದೆ.
ಅನೇಕ ಕಲಾವಿದರು ಸಂಪ್ರದಾಯವನ್ನೇ ಪ್ರಧಾನವಾಗಿಟ್ಟುಕೊಂಡು, ರಂಗಸ್ಥಳದ ಮೌಲ್ಯವನ್ನು ಕಾಪಾಡಿ ಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅಂಥ ಸಂಪ್ರದಾಯಸ್ಥ ಕಲಾವಿದರೆಂದರೆ ಮುಗ್ವಾ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕ. ಕರ್ನಾಟಕ ಯಕ್ಷಗಾನ ಅಕಾಡೆಮಿ ನೀಡುವ ೨೦೨೪ರ ಯಕ್ಷಸಿರಿ ವಾರ್ಷಿಕ ಪ್ರಶಸ್ತಿಗೆ ಆಯ್ಕೆಯಾದ ಈ ಸಂದರ್ಭ ದಲ್ಲಿ ಅವರ ಕಲಾಸಾಧನೆಯ ಪರಿಚಯಾತ್ಮಕವಾದ ಸಿಂಹಾವಲೋಕನ ಅವಶ್ಯಕವಾಗಿದೆ.
ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಮೂಲತಃ ಹೊನ್ನಾವರ ತಾಲೂಕಿನ ಮುಗ್ವಾ ಗ್ರಾಮದವರು. ಅವರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಜೀವನದ ಅನುಭವಾಮೃತ ಕಥನ ನಿಜವಾಗಿಯೂ ದಾಖಲಾರ್ಹ. ಒಬ್ಬ ಕಲಾವಿದನ ಯೋಗಬಲ ಕ್ಕಿಂತ, ಅಭ್ಯಾಸ ಬಲದ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಯು ಬಹಳ ಮುಖ್ಯವಾದದ್ದು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಪ್ರಾರಂ ಭದ ಪ್ರೌಢಶಾಲಾ ಹಂತದಲ್ಲಿ ಇವರು ಯಕ್ಷಗಾನದ ಗೀಳನ್ನು ಬೆಳೆಸಿಕೊಂಡು ಐದು ದಶಕಗಳಲ್ಲಿ ನಡೆಸಿದ ಕಲಾತ್ಮಕ ಶೋಧನೆ ಮತ್ತು ಪಾತ್ರಗಳ ಪರಿಕಲ್ಪನಾತ್ಮಕ ಛಾಯೆಯನ್ನು ನವನವೀನವಾಗಿ ದರ್ಶನಗೈದಪರಿ ತುಂಬಾ ಕುತೂಲಹಲ ಹುಟ್ಟಿಸುವಂತಹದ್ದು.
ಇವರಿಗೆ ಪ್ರಾರಂಭದಲ್ಲಿ ಪ್ರೇರಣೆ ನೀಡಿದವರು ಜಿ. ವಿ ನಾಯ್ಕ ಮತ್ತು ಹಿರಿಯರಾದ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು. ಕಲಾನ್ವೇಷಣೆಯ ಸಂಚಾರದಲ್ಲಿರುವಾಗ ದೇವಿ ಗಜಾನನ ಭಂಡಾರಿ ಇವರ ಮೂಲಕ ಉಡುಪಿಯ ಯಕ್ಷಕಲಾ ಕೇಂದ್ರವನ್ನು ಸೇರಿದರು. ಹೆರಂಜಾಲು ವೆಂಕಟರಮಣ ಗಾಣಿಗ ಮತ್ತು ಹೆರಂಜಾಲು ಗೋಪಾಲ ಗಾಣಿಗ ಇವರಲ್ಲಿ ಪ್ರತಿ ನಿತ್ಯ ರಾಗ, ತಾಳ, ಯಲಗಳ ಅಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿದರು. ಕೇಂದ್ರದಲ್ಲಿಯೇ ಇದ್ದು ನಿರಂತರವಾಗಿ ಕಲಾಭ್ಯಾಸ ಮಾಡಿ ʼಸುವರ್ಣ ಸ್ವಯಂವರʼ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಚಂದ್ರಸೇನನ ಪಾತ್ರದೊಂದಿಗೆ ರಂಗಪ್ರವೇಶವನ್ನು ಪಡೆಯುತ್ತಾರೆ. ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬದುಕಿಗೆ ಸುವರ್ಣ ಚೌಕಟ್ಟು ದೊರೆತದ್ದು ಕಾರಂತರ ಒಡನಾಟದಿಂದಾಗಿ.
ಆ ಕಾಲದಲ್ಲಿ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಮೂಲಕ ಯಕ್ಷಗಾನೀಯ ಮಾರ್ಗದರ್ಶನ ಪಡೆಯುವುದೆಂದರೆ ಅದೊಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ದೇವರ ಅನುಗ್ರಹ ಪಡೆದಂತೆ ಎಂಬುವ ನಂಬಿಕೆ ಇತ್ತು. ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಯೋಗಬಲವೋ ಎಂಬಂತೆ ಹದಿನೈದು ವರ್ಷಗಳ ಸುದೀರ್ಘ ಅವಧಿಯವರೆಗೆ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಒಡನಾಡ ದೊರೆಯಿತು. ಕಾರಂತರೊಂದಿಗಿನ ಮಾತು-ಮಂಥನ, ಕುಣಿತ ಮತ್ತು ಚರ್ಚೆಯು ನಾಯ್ಕರಿಗೆ ಅನೇಕ ಸಂದರ್ಭಗಳಲ್ಲಿ ಮೆಟ್ಟಿಲುಗಳಾಗಿ ದೊರೆತಿದೆ. ಯಕ್ಷಗಾನ ಕ್ಷೇತ್ರದಲ್ಲಿ ಉತ್ತರ ಕನ್ನಡ ಜಿಲ್ಲೆಯಲ್ಲಿ ಅತೀ ಸುದೀರ್ಘ ಅವಧಿಯಲ್ಲಿ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಒಡನಾಟ ಯಾರಿಗಾದರೂ ದೊರೆತರೆ ಅದು ಮುಗ್ವಾ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರಿಗೆ ಎಂಬುದು ಹೆಮ್ಮೆಯ ಸಂಗತಿ.
ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಅತಿಹೆಚ್ಚು ನರ್ವಹಿಸಿದ್ದು ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು. ಬಡಗುತಿಟ್ಟು ಯಕ್ಷಗಾನದಲ್ಲಿ ಮುಗ್ವಾ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರೆಂದರೆ ಹೆಣ್ಣುವೇಷಾಧರಿ ಎಂದು ಇಂದಿಗೂ ಪ್ರಸಿದ್ಧ. ಹಾಗಂತ ಅವರು ಇತರೆ ಪುರುಷ ವೇಷಗಳನ್ನು ಮಾಡಿಲ್ಲ ಎಂದಲ್ಲ. ಸಾಂದರ್ಭಿಕವಾಗಿ ಇತರ ವೇಷಗಳನ್ನೂ ನಿರ್ವಹಿಸಿದ್ದಾರೆ.
ಅವರು ನಿರ್ವಹಿಸಿದ ಸ್ತ್ರೀ ವೇಷಗಳು ಸಾಲುದೀಪದಂತೆ ಒಂದಕ್ಕಿಂತ ಒಂದು ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಪೂರ್ಣ ವಾದದ್ದು. ಪಾತ್ರದ ಕಳೆಯನ್ನು ಅದರ ಸಿರಿವಂತಿಕೆಯನ್ನು ಅಚ್ಚುಕಟ್ಟುತನದಲ್ಲಿ ತೋರ್ಪಡಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಪಾತ್ರಗಳ ಮಾನ ಕಳೆಯದಂತೆ, ಅದರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಮೌಲ್ಯವೂ ಅಳಸಿಹೋಗದಂತೆ ತನ್ನದೇ ಯಾದ ಅನ್ವೇಷಣಾ ಮಾರ್ಗಗಳ ಮೂಲಕ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ರೀತಿ ವಿಶಿಷ್ಟ.
ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಕೂಟದ ಮೇಳದಲ್ಲಿ ಇರುವಾಗ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರಿಗೆಂದೇ ಮೀಸಲಾದ ಸುಭದ್ರೆ, ರುಚಿಮತಿ, ಶಾರದೆ, ಅಂಬೆ, ದಮಯಂತಿ, ಸೈರಂದ್ರಿ, ದಾಕ್ಷಾಯಿಣಿ, ಸೀತೆ ಪ್ರಭಾವತಿ ಮೊದಲಾದ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಒಂದೊಂದು ಕೃತಿಯಂತೆ ತೆರೆದಿಡುವ ಅವರ ಶೈಲಿ ವಿಶೇಷವಾಗಿತ್ತು ಎನ್ನುತ್ತಾರೆ ಹಿರಿಯರಾದ ಬಿರ್ತಿ ಬಾಲಕೃಷ್ಣರು. ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ವೇಷಗಳನ್ನು ಸೂಕ್ಷ್ಮವಾಗಿ ಮನನಿಸಿದಾಗ ಜೀವ-ಜೀವನದ ಅಸ್ತಿತ್ವವೊಂದರ ಮಿಡಿತವನ್ನು ಗಮನಿಸಬಹುದು.
ಪಾತ್ರಗಳ ಮೂಲಕ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ವಾಸ್ತವ ಜೀವನದ ಆಗುಹೋಗುಗಳಿಗೆ ಸ್ಪಂದಿಸುವ ರೀತಿ ನಿಜಕ್ಕೂ ಉಲ್ಲೇಖನಿಯ. ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ವೇಷಗಳನ್ನು ಕಂಡಾಗ ಅವುಗಳು ವಿಶೇಷವಾದ ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಆಕೃತಿ. ಅಲ್ಲಿ ಅತಿಯಾದ ಬೆಡಗು ಬಿನ್ನಾಣಗಳಿರಲಿಲ್ಲ. ಬದುಕಿನ ಬವಣೆಗಳೇ ಹೆಚ್ಚಿದ್ದವು. ನಾನು ಗಮನಿಸಿದಂತೆ, ಅಂಬೆ, ಕೈಕೆ, ಸೀತೆಯಂಥ ಬದುಕಿನ ನೋವನ್ನು ಪ್ರಕಟಪಡಿಸುವ ರೀತಿ ಎಲ್ಲೂ ಸಿಗಲಾರದ ಕಲಾನಿಪುಣತೆಯನ್ನು ಗಮನಿಸಿದ್ದೇನೆ.
ಇವರ ಸುದೀರ್ಘವಾದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಚಿಟ್ಟಾಣಿ ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಗಡೆ, ಜಲವಳ್ಳಿ ವೆಂಕಟೇಶ ರಾವ್, ಐರೋಡಿ ಗೋವಿಂದಪ್ಪ, ಕುಮಟಾ ಗೋವಿಂದ ನಾಯ್ಕ, ಕೃಷ್ಣಯಾಜಿ ಬಳ್ಕೂರು, ಮಹಾಬಲ ಹೆಗಡೆ ಕೆರೆಮನೆ, ಪಿ.ವಿ. ಹಾಸ್ಯಗಾರರು ಹೀಗೆ ನೂರಾರು ಹಿರಿಯ ಕಲಾವಿದರೊಂದಿಗೆ ಜೋಡಿ ಪಾತ್ರ ಮಾಡಿ ಸೈ ಎನಿಸಿಕೊಂಡಿದ್ದಾರೆ.
ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲದಲ್ಲಿ ಗೋಡೆ ನಾರಾಯಣ ಹೆಗಡೆಯವರ ಬ್ರಹ್ಮ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಶಾರದೆ. ರಾಮಾಂಜ ನೇಯ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಯಾಜಿಯವರ ರಾಮ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಸೀತೆ. ದಕ್ಷಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಕೃಷ್ಣ ಯಾಜಿ ಅವರ ಈಶ್ವರ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ದಾಕ್ಷಾಯಿಣಿ. ದಕ್ಷಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಕೊಂಡದಕುಳಿ ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಗಡೆಯವರ ಈಶ್ವರ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ದಾಕ್ಷಾಯಿಣಿ.
ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನದಲ್ಲಿ ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಗಡೆ ಕೊಂಡದ ಕುಳಿಯವರ ಅರ್ಜುನ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಸುಭದ್ರೆ. ಭೀಷ್ಮಪರ್ವದಲ್ಲಿ ಪಿ.ವಿ. ಹಾಸ್ಯಗಾರರ ಭೀಷ್ಮ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಅಂಬೆ. ಕೃಷ್ಣಾರ್ಜುನ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ರಾಮಚಂದ್ರ ಹೆಗಡೆ ಚಿಟ್ಟಾಣಿಯವರ ಅರ್ಜುನ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಸುಭದ್ರೆ. ಉಗ್ರಸೇನ ಪ್ರಸಂಗದಲ್ಲಿ ಚಿಟ್ಟಾಣಿಯವರ ಉಗ್ರಸೇನ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ರುಚಿಮತಿ. ಬ್ರಹ್ಮಕಪಾಲದಲ್ಲಿ ಚಿಟ್ಟಾಣಿಯವರ ಬ್ರಹ್ಮ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಶಾರದೆ.
ದಕ್ಷಯಜ್ಞದಲ್ಲಿ ಮಹಾಬಲ ಹೆಗಡೆಯವರ ಈಶ್ವರ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ದಾಕ್ಷಾಯಿಣಿ ಇಂಥ ಅನೇಕ ಜೋಡಿ ವೇಷಗಳ ಆಟಗಳು ನಿಜಕ್ಕೂ ಇಂದು ದಾಖಲಾರ್ಹ ಅಂಶ ಗಳಾಗಿವೆ. ಅಂದಿನ ಆಟದ ನೈಜತೆ, ಸಾಹಿತ್ಯದ ತಿಳಿವಳಿಕೆ, ಪಾತ್ರಚಿತ್ರಣದ ಮುನ್ನೋಟಗಳನ್ನು ಒಮ್ಮೆ ಪರಿಗಣಿಸಿದಾಗ ಒಂದು ಮಾತು ನೆನಪಿಗೆ ಬರುತ್ತದೆ- ʼಬೆಂಕಿಯಲ್ಲಿರ್ಪ ಗುಣ ಬಿಸಿನೀರಿನಲ್ಲರ್ಪುದೇʼ.
ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಮಿಂಚಿ ಮರೆಯಾದ ಕೊಯ್ಯುರು ರಾಮಚಂದ್ರ ರಾವ್, ಸಿರಿಯಾರ ಮಂಜು ನಾಯ್ಕ ಮತ್ತು ಕೋಟಾ ವೈಕುಂಟರ ಪ್ರಭಾವದ ಪ್ರತಿ ಛಾಯೆಗಳು ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಪಾತ್ರಗಳಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸಿದರೂ ಪೂರ್ಣಪ್ರಮಾಣದ ಪ್ರತಿಯಚ್ಚಲ್ಲ. ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾದವರ ಪಾತ್ರಗಳ ತಿರುಳಿನ ಅಂಶಗಳನ್ನು ಮೈಗೂಡಿಸಿ ಕೊಂಡು ತನ್ನದೇ ಆದ ಆಕರ್ಷಣೀಯ ಶೈಲಿಯಲ್ಲಿ, ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಾಣಿಸುವ ಕ್ರಮ ಭಿನ್ನವಾದುದು ಎಂದೇ ಭಾವಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರಿಗೆ ಪೌರಾಣಿಕ ಪಾತ್ರದ ಕಥೆಯನ್ನು ಹೇಳುವುದು ಮುಖ್ಯ ಸಂಗತಿಯಾಗಿರಲ್ಲ; ತಾನು ನಿರ್ಮಿಸುವ ಪಾತ್ರ ಇಂದಿನ ಕಾಲಧರ್ಮಕ್ಕೆ ಯಾವೆಲ್ಲ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ನವೀನವಂತಿಕೆಯನ್ನು ನೀಡ ಬಲ್ಲುದು ಎಂಬುವುದರ ಬಗ್ಗೆ ಹೆಚ್ಚು ಗಮನಹರಿಸುತ್ತಿದ್ದರು. ಪಾತ್ರವೊಂದರ ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕ ಸೊಗಸನ್ನು ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ತೋರ್ಪಡಿಸುವ ಬಗೆ ವಿವೇಕಪೂರ್ಣ. ಯಾವುದೇ ಪಾತ್ರವಾದರೂ ಕೂಲಂಕಷವಾಗಿ ಅಧ್ಯಯನಮಾಡಿ, ಹೆಜ್ಜೆ ಮತ್ತು ಅಭಿನಯಗಳನ್ನು ಗಮನಿಸಿ ವಿಶೇಷ ಪರಿಕಲ್ಪ ನಾತ್ಮಕ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳನ್ನು ಕಟ್ಟಿಕೊಡುತ್ತಾರೆ. ಅಲ್ಲಿ ಹಳೆತನದ ಸೊಗಡಿನ ಜೊತೆ ಹೊಸತನದ ಸೊಬಗನ್ನು ನೀಡುವ ಮೂಲಕ ರಂಗದಲ್ಲಿ ತಮ್ಮ ಅಸ್ಮಿತೆಯನ್ನು ಸ್ಥಾಪಿಸಿಕೊಂಡವರು.
ಸಾಹಿತ್ಯ ಸಾಮಗ್ರಿಯ ದೃಷ್ಟಿಯಿಂದ ಅನೇಕ ಇತಿಮಿತಿಯ ಚೌಕಟ್ಟುಗಳಿದ್ದರೂ, ಅದನ್ನು ಜನಪದದ ಗತಿಯಲ್ಲಿ ಮಾತಿನ ದಾಟಿಯನ್ನು ರೂಢಿಸಿಕೊಂಡ ನಾಯ್ಕರ ಜಾಣ್ಮೆ ಮೆಚ್ಚುವಂತಹದ್ದು. ನಿತ್ಯವೂ ರಂಗಚೈತನ್ಯವನ್ನು ಉಳಿಸಿಕೊಂಡಂಥ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಸಾಂಪ್ರದಾಯಿಕವಾದ ಗುಣವೈಶಿಷ್ಟ್ಯಗಳ ಸಾತತ್ಯತೆಯಿಂದ ಪಾತ್ರಗಳ ಅನಿಕೇತನತೆಯನ್ನು ಸಾಧಿಸಿಕೊಂಡವರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ತನ್ನಲ್ಲಿರುವ ಸಹಜ ಸಾಮಾಗ್ರಿಗಳ ಮೂಲಕವಾಗಿಯೇ ರಂಗದಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಸಾಹಸಮಯ ಅಂದ-ಚಂದವನ್ನು ಉಡಿ ಸುವ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಕಲಾ ಸಾಮರ್ಥ್ಯ ಚಿಕ್ಕದಲ್ಲ; ಅದೊಂದು ಪೂರ್ಣದೃಷ್ಟಿಯ ವಿಶ್ವಪಥ ಕಲ್ಪನೆ.
ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಗರಣಿಯಲ್ಲಿ ತನ್ನ ಕಲಾಜೀವನವನ್ನು ರೂಪಿಸಿಕೊಂಡ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಯೋಗ್ಯ ಕಲಾವಿದನಾಗುವ ಜೊತೆಗೆ ಕಲಾನ್ವೇಷಕನಾಗಿ ಸಾಗುತ್ತಿರುವುದು ವಿಶೇಷವೆಂದೇ ಭಾವಿಸುವೆ. ಕಾರಂತರ ಕಲಾತ್ಮಕವಾದ ನಿತ್ಯ ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಯ ಗುಣವುಳ್ಳ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಅನೇಕ ಊರು ಗಳಲ್ಲಿ ಯಕ್ಷಗಾನದ ತರಗತಿಯನ್ನು ಹಮ್ಮಿಕೊಂಡು ಮಕ್ಕಳಿಗೆ ಮೂಲ ಯಕ್ಷಗಾನದ ನಡೆಯನ್ನು ಅದರ ಸ್ವರೂಪವನ್ನು ಹೇಳುವ ಕೆಲಸವನ್ನು ನಾನು ಆಧರಪರ‍್ವಕವಾಗಿ ಗೌರವಿಸುತ್ತೇನೆ.
ಒಬ್ಬ ಕಲಾವಿದ ತನ್ನ ಸಿದ್ಧಿ-ಪ್ರಸಿದ್ಧಿಯ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿ ಕಲೆಯ ಮೂಲ ಸತ್ವದ ಕುರಿತು ಆಲೋಚಿಸಿ ಅದನ್ನು ಮುಂದಿನವರಿಗೆ ವರ್ಗಾಯಿಸುವ ಮನೋಭಾವವಿದೆ ಎಂದರೆ ಅದು ಬದುಕಿನ ಸಾರ್ಥಕತೆಯ ಭಾವವೆಂದೆ ಕರೆಯಬಹುದು. ಕಲಾವಿದನಾಗಿ ಎಷ್ಟೇ ಎತ್ತರಕ್ಕೆ ಬೆಳೆದರೂ ಕಲಾ ಪರಿವ್ರಾಜಕನಂತೆ ನಿತ್ಯ ಬೋಧಕನಾಗಿ ಬದುಕುವುದು ಅಷ್ಟು ಸುಲಬದ ಕೆಲಸವಲ್ಲ.
ತನ್ನ ಬದುಕು ʼಯಕ್ಷಗಾನದ ಅನುಸಂದಾ ನದ ಬಯಲಾಟದ ಯಾತ್ರೆʼ ಎಂದು ಭಾವಿಸಿ, ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕ ರು ಯಕ್ಷಗಾನಕ್ಕಾಗಿಯೇ ಬದುಕನ್ನು ಮಿಸಲಿಟ್ಟು, ಅದಕ್ಕೊದಗಬೇಕಾದ ಪ್ರಾಮಾಣಿಕ ಪರಿಶ್ರಮವನ್ನು ಧಾರೆಯೆರೆದು, ಪಾತ್ರಗಳ ಶ್ರೀಮಂ ತಿಕೆಗೆ ಚ್ಯುತಿಬಾರದ ಹಾಗೆ ಅರ್ಥವತ್ತಾಗಿ ಕಟ್ಟಿಕೊಡುವ ಮೂಲಕ ತನ್ನ ಪ್ರತಿಭೆಗೆ ತಕ್ಕುದಾದ ಗೌರವ ಮಾನ್ಯತೆಗಳನ್ನು ದಕ್ಕಿಸಿಕೊಂಡವರು.
ಆದ್ದರಿಂದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪಾತ್ರವೊಂದರ ಹಾಸುಬೀಸಿನಲ್ಲಿ ಕಲಾವಿದನ ತನ್ನ ಪ್ರಯೋಗಶೀಲತೆಯ ಅರಿವು ಮತ್ತು ಮಟ್ಟದಿಂದ ಪರಿಪೂರ್ಣವಾಗಿ ಜೀವನ ನಿರ್ಮಿಸಿಕೊಳ್ಳುತ್ತಾನೆ ಎಂಬುವುದಕ್ಕೆ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ನೇರ ಉದಾಹರಣೆ.
ಬಡಗು ತಿಟ್ಟಿನ ಹಳೆಯ ಸ್ತ್ರೀವೇಷಧಾರಿಗಳಲ್ಲಿ ಹತ್ತಾರು ಜನ ಪ್ರಸಿದ್ಧರಾಗಿದ್ದಾರೆ. ದೇವರು ಹೆಗಡೆ, ಕೆರೆಮನೆ ಗಜಾನನ ಹೆಗಡೆ ಮತ್ತು ಶ್ರೀಧರ ಷಡಕ್ಷರಿಯಂಥ ಅನೇಕರನ್ನು ಗುರುತಿಸಬಹುದು. ಆದರೆ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ಪ್ರಾರಂಭದಿಂದಲೂ ಶಿವರಾಮ ಕಾರಂತರ ಪ್ರಭಾವ ವಲಯದಲ್ಲಿ ಬೆಳೆದವರಾದ್ದ ರಿಂದ ಅವರ ದಾರಿಯು ಬೇರೆಯದ್ದಾದ ರೂಪವನ್ನು ಪಡೆಯಿತು.
ನಾಯ್ಕರ ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳು ಹಳೆಯ ದಿಗ್ಗಜ ಕಲಾವಿದರ ಪಾತ್ರಗಳ ವೈಶಿಷ್ಟ್ಯತೆಗಳಿಗೆ ಕಡಿಮೆಯೇನು ಇಲ್ಲ. ಸರ್ವಶ್ರೇಷ್ಠವಾದ ಪಾತ್ರಾಕೃತಿಯನ್ನು ರಂಗದಲ್ಲಿ ಕಟೆದು ನಿಲ್ಲಿಸಿದ್ದಾರೆ. ಒಂದು ದೃಷ್ಟಿಯಲ್ಲಿ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಸ್ತ್ರೀ ಪಾತ್ರಗಳು ನೆನಪಿನ ಕಾಣಿಕೆಗಳು. ಯಾಕೆಂದರೆ ಸಾಮಾನ್ಯ ಪಾತ್ರಕ್ಕೂ ಸುವರ್ಣ ಚೌಕಟ್ಟನ್ನು ನೀಡಬಲ್ಲ ಚತುರರು. ರಂಗಸ್ಥಳದಲ್ಲಿ ರೂಪುಪಡೆದು ಕಾಲಾಂತರದಲ್ಲಿ ಮಾಸಿಹೋಗುವ ಪ್ರತಿಮೆಗಳಲ್ಲ. ಅವು ಒಂದಲ್ಲ ಒಂದು ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಅನುಕರಣಾರ್ಹ.
ಎಷ್ಟೇ ಉತ್ತಮ ರೀತಿಯಲ್ಲಿ ಪಾತ್ರ ನಿರ್ವಹಿಸಿದರೂ, ಪಾತ್ರಗಳಿಗೆ ಮಹೋನ್ನತವಾದ ಜೀವಕಳೆ ನೀಡಿ ದರೂ, ಯಾಕೆ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರ ಶೈಲಿಯಾಗಿ ಮುನ್ನೆಲೆಯ ಪ್ರಚಾರ ಪಡೆಯಲಿಲ್ಲ ಎಂಬುವ ಪ್ರಶ್ನೆಗಳು ಅನೇಕ ಜನರ ಮನದಲ್ಲಿದೆ. ಇದಕ್ಕೆ ಉತ್ತರ ಇಷ್ಠೇ- ʼಲೋಕದಲ್ಲಿ ಸಮುದ್ರ ಯಾವಾಗಲೂ ಕಡಲನ್ನೇ ಕೊರೆಯುತ್ತದೆ; ಸಾಂಸ್ಕೃತಿಕ ಲೋಕ ಯಾವಾಗಲೂ ಎಷ್ಟೇ ಬಲಿಷ್ಠನಿದ್ದರೂ ಕಟ್ಟಕಡೆಯ ಸಮು ದಾಯದವನನ್ನೇ ತುಳಿಯುತ್ತದೆʼ.
ಸವ್ಯಸಾಚಿ, ವಿನಯಪೂರ್ವಕ ಕಲಾವಿದರಾದ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರು ತನ್ನ ಪಾತ್ರನಿರ್ವಹಣೆಯ ಪರಿ ಶ್ರಮದ ಮೂಲಕವಾಗಿಯೇ ಜನಮನ ಗೆದ್ದವರು. ಕಲಾನ್ವೇಷಣೆಯ ಪ್ರತಿಭೆಯ ದಾರಿಯಲ್ಲಿಯೇ ಸಾಗಿದವರು. ಬೆವರಿನ ಮೂಲಕವೇ ಬದುಕಬೇಕು ಅದುವೇ ಸಾರ್ಥಕವಾದದ್ದು ಎಂದು ನಂಬಿದವರು. ಅನ್ಯಮಾರ್ಗದ ಜನಪ್ರಿಯತೆಗಳು ಉಚ್ಚವಾದ ಕಲಾಬದುಕಿನಲ್ಲಿ ಬಹದೂರದವರೆಗೆ ಜೊತೆಯಲ್ಲಿರದು. ಇದನ್ನು ಹಿಂದೊಮ್ಮೆ ನಾನು ಸಂದರ್ಶನ ಮಾಡಿದಾಗ ಹೇಳಿದ್ದರು.
ಅದನ್ನೇ ಇಂದಿಗೂ ಉಳಿಸಿಕೊಂಡು ಬಂದಿದ್ದಾರೆ. ಅವರ ಆ ಮಹೋನ್ನತ ಕಲಾಬದುಕಿಗೆ ಇಂದು ರಾಜ್ಯ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಸಂದಿದೆ. ಈ ೨೦೨೪ರ ಯಕ್ಷಸಿರಿ ಪ್ರಶಸ್ತಿ ಗಣೇಶ ನಾಯ್ಕರಿಗೆ ಒಲಿದದ್ದು ಎನ್ನುವುದಕ್ಕಿಂತ, ಶಿವ ರಾಮ ಕಾರಂತರ ಸಂಪ್ರದಾಯಕ್ಕೊಲಿದ ಯಕ್ಷಗಾನ ಪ್ರಶಸ್ತಿಯಾಗಿದೆ. ಇಂಥ ಅತ್ಯುನ್ನತ ಪ್ರತಿ ಭಾವಂತ ಎಲೆಮರೆಯ ಕಲಾವಿದರನ್ನು ಗುರುತಿಸುವುದು ನಮ್ಮೇಲ್ಲರ ಕರ್ತವ್ಯವಾಗಿದೆ.
✍* ಡಾ. ಸತೀಶ ಜಿ. ನಾಯ್ಕ, ಮಹಿಮೆ
.jpeg)
